Yusuf Köse

İstanbul Büyük Şehir Belediye Başkanlığı (İBB) seçimlerini muhalefetin büyük bir oy farkıyla kazanması, faşist iktidarın siyasal krizinin derinleşmesinde daha da büyütücü bir rol oynadı.

Türk tekelci burjuvazisinin en büyük kesimleri (TÜSİAD), AKP-MHP iktidarıyla daha fazla gidilemeyeceğine karar vermiş gibi gözüküyor. Bir taraftan işçi ve emekçilerin giderek artan hoşnutsuzluğu, kapitalist sistemin içinde bulunduğu derin ekonomik ve çok yönlü siyasal kriz, burjuvaziyi yeni iktidar arayışlarına itmektedir. Çünkü Erdoğan önderliğindeki AKP’nin ekonomik ve siyasal olarak denizi bitti. Arkasındaki sermaye çevreleri de artık AKP’nin bu haliyle bir yere varamayacaklarını görüyorlar... Kapitalizm sermaye birikimi üzerinden varlığını sürdürür. Sermaye birikiminin önünde engel olunuyorsa, ipe bile götürürler. 

Türk tekelci burjuvazisinin, büyük bir huşu içinde 16 Nisan 2017 yılında referandumla onaylattığı “tek adam rejimi” daha senesi dolmadan ikinci(¹⁾ defa ayaklarına dolandı. “Tek adam rejimi” sermaye birikimi sağlayamadı, tersine ekonomik krizi daha da derinleştirdi. Ve AKP gemisini ilk terk eden, ilk “nankörlük” yapan; Türkiye’deki tüm baskı ve sömürüden birinci derecede sorumlu büyük sermaye kesimi TÜSİAD oldu. Bazı liberaller bu sermaye kesimini “mağdur” göstermeye çalışsada, Türkiye’deki bütün iktidar oyunlarında ve bütün askeri faşist cuntaların arkasında öncelikle bu kesim vardır. AKP iktidarı da bunların desteği ile bugüne kadar ayakta kalabildi. Bunların “demokrasi” ya da faşizm seçenekleri, sermaye birikimi süreciyle doğru orantılıdır.

Ekonomik krizin AKP-MHP iktidarını “teyt” geçme olasılığı yoktu ve olamazda. Derinleşen ekonomik bunalım, iktidarın kitleleri, faşist devlet terörüyle bezenmiş olarak kutuplaştırıcı, dıştalayıcı, milliyetçi, ırkçı, aşağılayıcı ve ayrıştırıcı siyasetle daha fazla susturmasının ve oyalamasının zeminini büyük ölçüde ortadan kaldırdı. Ekonomik kriz doğal olarak kitlelere gerçek kimliklerinin daha önemli ve esası olduğunu gösterdi. Son yerel seçimler ve özellikle 23 Haziran İBB seçimi bunu daha belirgin bir şekilde açığa çıkardı. Faşist iktidarın yıllarca etnik kimlikler üzerindeki siyasetine karşı kitlelerin açıktan karşı tavır alışlarıdır 23 Haziran. 

Daha altı yıl önce politik özgürlüklerin gaspına karşı Haziran  (GEZİ) Ayaklanması yaratmış milyonların uzun süre sessiz kalması olası değildir. Bu hareketi yaratmış kitleler yeniden küllerinden doğmasını da bilecektir.

Nasıl mı?

AKP faşist iktidarına karşı; İmamoğlu’na verilen oyların önemli bir bölümü, “her şeyin İmamoğluyla güzel olmayacağını” bilen kitlelerindi. Kürtler, sosyalistler, devrimci-demokratlar imamoğlun’a oy verirken, 17 yıllık faşist AKP iktidarını en azından sersemletmek, faşist baskılara karşı dur demek için bir tercih yaptı ve AKP’nin delinmez gözüken zırhlı balonunda delik açtılar. Gerisi de gelecektir. Hatta şu söylenebilir: Bugüne kadar olan seçimler içinde kitlelerin en politik tercih belirlemesiydi.

İmamoğlu, hoşnutsuz kitleler açısından, AKP’den kurtulmanın bir aracı oldu. Kullandığı liberal, barışçıl dil, etnik kimlikleri biribirine kışkırtmayan, etnik ve dinsel kimlik üzerinden siyaset yapmaması, kitlelerin tercihiyle bütünleşti. Öbür yandan ise, kitlelerin politik tercihlerine gerçekten tercüman olacak devrimci, sosyalist bir aday ya da parti yoktu ortalıkta. Burjuva liberalizmi işçi sınıfının örgütsüz ve partisiz durumundan yararlanarak, işçi ve emekçilerin oyunu almayı başardı.

AKP’nin sonu; ANAP, DSP, DYP gibi olacağa benzemektedir. AKP içindeki çıkar çelişmeleri keskinleşecek ve bölünmeler yaşayacaktır. Tekelci burjuvazi, Erdoğan’ı, İMF ile anlaşmaya zorlayacak ya da “ekonomik reformlar” dedikleri, kitleleri daha da yoksulluğa ve işsziliğe itecek uygulamaları hayata bir an önce geçirmesini dayatacaklardır. Bunu AKP’nin arkasındaki sermaye kesimi de istemektedir. Çünkü bir bütün olarak bütün sermaye cephesinin dayanma gücü kalmadı. Biraz soluk alabilmeleri için (İMF vb.) dışardan gelecek ilk etapta en az yüz milyar ABD dolarına ihtiyaçları vardır.

Ancak, her şey burjuvazinin istediği gibi “tıkırında yürümeyecektir”. Krizin baskısı altında ezilen işçi sınıfı ve emekçiler, önümüzdeki günler daha kitlesel sokaklara çıkacaktır. Ve egemenlerin içinde bulunduğu yapısal ve siyasal kriz, işçi sınıfının baskısıyla da olsa erken seçime gideceklerdir. Çünkü, bu halleriyle bir dört yıl daha AKP-MHP ortaklığında iktidarı götüremezler. 23 Haziran seçimleriyle pandoranın kutusu bir kere daha açılmıştır. 

AKP-MHP faşist iktidarının İstanbul’da hezimete uğraması, işçi ve emekçilerinde lehine olmuştur. Egemen sınıflar arasındaki çelişme derinleştiği gibi siyasal krizin derinleşmesini de beraberinde getirmiştir. Ve ayrıca kitleler, “yenilmez” denen iktidarın yenildiğini gördükleri gibi, kendilerine de güven gelmiştir ve bu gelişme demokratik hak ve özgürlükler için mücadele etme azimlerini artırıcı bir rol oynayacaktır. 

Dış siyasetleri ise oldukça karışık ve bir çıkmaz içindeler. Bunun getirdiği ağır yüklerden nasıl kurtulacağını burjuvazi çözebilmiş değil. Öbür yandan ise işgal ettikleri bölgelerden çıkmak istemiyorlar. İzlenen bölgesel emperyalist siyaset, daha büyük emperyalist güçlere çarptı. (Özellikle Suriye politikaları Kürt ulusal hareketine çarpmıştır.) Ve şu anda esasta iki emperyalist kutup arasında sıkışmış durumdadır. İçine girilen ekonomik kriz bu durumu daha da zorlaştırıcı rol oynuyor, burjuvazi açısından.

İmamoğlu’nun; “her şey güzel olacak”, kulağa hoş gelen ama işçi sınıfı için içi boş sloganı, tekelci burjuvazi için geçici bir kurtuluş olabilir. Burjuva liberal lapalarla işçi sınıfını kapitalist köleliğe mahkum oluşunu olumlayan bir taktiktir. Kapitalist sistemin sahibi burjuva sınıfı tarafından, kendiliğinden işçi sınıfına hiç bir şey verilmemiştir, verilmeyecektir de. İşçi sınıfı tüm haklarını mücadele ederek ağır bedeller karşılığında almıştır. Bu nedenle burjuva liberallerin işçi ve emekçiler için yapacakları güzel hiç bir şey yoktur. Tersine, onlara yaşamı çekilmez hale getirmişlerdir.

CHP’nin sloganlaştırdığı, “Eşitlik”, “adalet”, “sevgi”, “tolerans”, kapitalist sistem içinde mümkün değildir. Sermaye ile onun emrinde çalışan işçi eşit olamaz. Kapitalist sistem, adaletsizliği, eşitsizliği her geçen gün büyüttüğü gibi, sömürü ve baskıları da artırır. Egemen ulus kimliğini esas alıp, diğer ezilen ulusları ve azınlıkları ya yok sayar ya da baskı altına alır. Aynı bugün olduğu gibi. 

Eşitlik, adalet ve sevgi ancak ve anacak sömürüsüz ve sınıfsız bir sistemde mümkündür. Bu da sosyalizm ve komünizmdir. Sömürünün olduğu yerde “eşitlik” ve adaletten” söz etmek sahtekarlıktır. Kurulduğu günden beri Kürtleri yok sayan bir egemen ulus devletin savunucularının adaleti, yine egemen ulus burjuvazisi içindir. 

İşçiler için kapitalist sistem içinde güzel olan bir şey olamaz. Bu sistem, tepeden tırnağa tüm kurumlarıyla burjuvazinin çıkarları doğrultusunda çalışır. İşçiler için her şey sosyalizmle güzel olacaktır. Başkada bir alternatif yoktur. 

İşçiler, sosyalist adaleti, sosyalist eşitliği burjuvazinin seçim oyunları içinde değil, örgütlü mücadele ile kapitalizmi yıkıp sosyalizmi kurarak gerçekleştirecektir.

Bu nedenle, işçi ve emekçilerin sloganı: Her şey Sosyalizmle Güzel Olacak!

***

1 Birincisi, 1927-1945 arası

Sorunun Teorik Ortaya Konuluşu

1. Tekelleşme ve Emperyalizm

Tekel kapitalist üretim tarzına ait bir olgu ve kavramdır. Kapitalist üretim biçiminin toplumda egemen olmasıyla, önce serbest rekabetçi bir dönem yaşandı. Feodal toplumdan kapitalist topluma geçişte sermayenin temerküzü ve üretimin toplumsallaşması daha yeniydi. Her sürecin bir doyum süreci son kertesi olduğu gibi, kapitalist serbest rekabetçi döneminde bir son evresi olmak zorundaydı. Ürtemin giderek toplumsallaşması ve sermaye birikiminin belli ellerde yoğunlaşması ve birikmesi, geniş yığınların artan ölçüde mülksüzleştirilerek fabrikalara işçi olarak doldurulması ve işsiz olarak sefilleştirilmesi, kapitalizmin tekelleşme sürecini de beraberinde koşullamıştır ve bu, kapitalizmin emperyalist aşamaya varmasıdır.

Lenin, kapitalizmin bir üst aşaması olan tekelleşmenin tarihini şöyle anlatır:

“... tekellerin tarihinin belli başlı evreleri şu şekilde özetlenebilir: 1) 1860-1870 yılları: Serbest rekabetin gelişmesinin doruk noktası. Tekeller, yalnızca güçlükle farkedilebilir ebriyonlar halindedir. 2) 1873 bunalımdan sonra, kartellerin uzunca gelişme dönemi; bununla birlikte, karteller henüz istisnadır. Daha istikrar kazanmamışlardır. Henüz geçici bir fenomendirler. 3) 19. Yüzyılın son yıllarındaki atılım ve 1900-1903 bunalımı. Karteller, ekonomik yaşamın temellerinden biri haline gelmektedir. Kapitalizm emperyalizme dönüşmüştür.”[1]

Kapitalizmin tekelleşerek emperyalist aşamaya ulaşmasıyla birlikte, emperyalist devletlerin ve tekellerin, sömürgelere ve yarı-sömürgelere, meta ihraçlarının yanında esas olarak sermaye ihraçları ön plana geçmiştir. Tekelleşme; sermayenin yoğunlaşması, merkezileşmesi ve çok az ellerde birikmesi, kaçınılmaz olarak diğer ülkelere sermaye ihracını öne çıkarmış ve o ülkeleri borçlanadırma yoluyla kendilerine bağlama ve oralardaki sermaye birikimlerini kendilerine dönmesini sağlama yolunu seçmişlerdir.

Kapitalizmin tefeciliği emperyalizm ile birlikte daha üst bir sınıra çıkmıştır. Tekelci burjuvazi, kapitalist gelişmenin daha geri olduğu ülkelere salt sermaye ihracı yapmıyor, oralarda doğrudan yatırım yaptıkları gibi meta ihracı da gerçekleştiriyorlar. Marx’ın “kapitalizm kendi süretinde bir dünya yaratır” teorik sentezi, kapitalizmin karekterini ortaya koyan amprik bir belirlemedir.

Tekeller sermaye ya da meta ihraç ederken, ihraç edilen ülkelerde kapitalizmin gelişmesine hizmet ederler. Oralarda kapitalizmin gelişmesine kaçınılmaz olarak katkıda bulunurlar. Daha büyük bir sömürü elde etmek için bunu yapmak durumundadırlar. Kapitalist sermaye, kapitalist sermaye ile ilişkiye girer ve onunla büyür. Feodal rantlar ile büyümesi pek olası değildir. İster istemez gittiği, girdiği yerde, varsa feodalizmin çözülmesine ve kapitalizmin gelişmesini hizmet eder. Bunu en azından amprik olarak yüzyılı aşkın bir süredir gözlemliyoruz ve görüyoruz.

Bir zamanlar yarı-feodal olan ülkeler, yüzyıl sonra karşımıza gelişmiş kapitalist bir ülke ya da emperyalist bir ülke olarak çıkabilmektedir. Bu ülkeler, gelinen süreçte yüzyıl öncesinin geri ülkeleri değil, hepsi emperyalist zincirin birer halkaları haline gelmiş kapitalist ya da emperyalist aşamaya ulaşmış ülkeleridir. Stalin yoldaş, bunu daha 1927 yıllarında söylüyordu. Kapitalist ekonominin birer zinciri haline gelen ülkelerin, kapitalist gelişmenin dışında kalamaz ve ona benzemek durumundadırlar. Bu durum, bazı ülkelede hızlı bazı ülkelerde ise yavaş bir gelişmeyle gerçekleşmiştir.

Emperyalist ülkelerin ve emperyalist tekellerin birbirleriyle ölesiye rekabeti ve bu nedenle dünya savaşları çıkardığı süreçte, sermayenin boyunduruğu altına giren ülkelerin kapitalist gelişme dışında kalması kapitalizmin karakteriyle çelişir. Sermayenin girdiği ülkelerde kapitalizmi geliştirmesi ve feodalizmi çözmesi, kapitalizmin karakteristiğinin ilerici olmasından değil, gerici eğilimine rağmen, kendi çıkarları için bunu yapmak zorunda kalışıdır. Ayrıca, kapitalizmin gelişmes, emperyalizm ile birlikte “devrimci” süreci çoktan kapanmıştır. Özellikle 1917 Ekim Sosyalist Devrimiyle proleter devrimlerin başladığı bir süreçte kapitalizmin ilericiliğinden söz etmenin hiç bir anlamı olamaz. Çünkü kapitalizmden daha ileri bir toplumsal süreçler başlamıştır. Kapitalizm, eski “devrimciliğini” kaybederek, toplumsal gelişmelerin önünde engel olmaktadır. Kapitalizmin emperyalizm aşamasına varması bunun en somut kanıtıdır.

2. Yeni Emperyalist Ülkelerin Ortaya Çıkması

Yeni emperyalist ülkelerin ortaya çıkması, kapitalizmin dengesiz gelişmesiyle doğrudan ilgisi olduğu gibi, sermayenin ve üretimin temerküzü ve her geçen gün büyümesiyle doğrudan ilgisi vardır. Kapitalist bir ülke, emperyalistler arası ilişkilerden, rekabetten ve dengesiz gelişmelerden ve de emperyalist ülkelerin kendi sermayelerini büyütmek için diğer ülkelere sermaye ve meta ihraçlarından kaynaklı olarak gelişme sağlayabilir ve emperyalist bir ülke haline gelebilir.

Lenin’in genel bir tanımlama olarak tanımladığı, “Emperyalizm kapitalizmin tekelci aşaması” ve “emperyalizm tekelci kapitalizmdir” belirlemesinden hareket edersek; her kapitalist tekelin emperyalist bir nitelik taşıdığını söylemekte yanlış olmayacaktır. Tek tek ülkedeki tekellerin varlığı ve bunların uluslararası ilişkileri ve faaliyetleri, onları diğer emperyalist tekellerden nitelik olarak aynı kılar. Aralarındaki fark, tekellerin sermaye büyüklüğü ve nüfuz alanlarıyla ilgilidir.

Emperyalizmin ilk şafağında emperyalistleşen ülkeler dışında başka ülkelerin emperyalist olmayacağını varsaymak ya da yeni kapitalist işletmelerin tekelleşmeyeceğini varsaymak, kapitalizmin dengesiz gelişme karakteristiği ile çelişen teorik bir yaklaşım olur. Eskiler ebedi olarak aynı yerini koruyamayacağı gibi, yenilerde hep küçük olarak oldukları yerde kalamazlar.

Bir zamanların en büyük emperyalist ülkesi İngiltere idi. “Üzerinde güneş batmayan imparatorluk” olarak adlandırılıyordu. Ne var ki, ikinci paylaşım savaşından sonra onun yerini ABD aldı. ABD de ebedi olarak yerinde kalamayacaktır. Onun yerini de bir başkası (Çin emperyalizminin gelişimi buna aday gibi görülüyor) alacaktır. Elbette, proleter sosyalist devrimler kapitalist sitemin ömrünün uzamasına izin verirse...

Aynı şekilde, kapitalistleşme aşamasına sonradan giren ülkelerin tekelleri de emperyalist birer tekel haline gelebilir ve gelmektedir. Rusya ve Çin’de sosyalizmin yıkılışı ve kapitalizmin restorasyonu sonucu bu ülkeler hızla emperyalist aşamaya gelebilmişler ve eski emperyalist ülkeler ile hızlı ve keskin ve de ölümcül, pazarlara egemen olma savaşımı içine girebilmişlerdir. Bunda şaşılacak ya da kapitalizmin üretim ilişkileri karakteristiğine ters düşen bir şey olmadığı gibi, kapitalist gelişmenin diyalektiğine uygundur.

Emperyalizm döneminde kapitalist dengesiz gelişme yasasını, Troçkist-Zinovyevist muhalefeti eleştiriken Stalin şöyle açıklıyor:

“Kapitalist ülkelerin  gelişme düzeyleri arasındaki farkın azalması ve bu ülkelerin gittikçe aynı seviyeye gelmesinin, emperyalizm koşullarında gelişmenin eşitsizliği yasasının etkinliğini zayıflattığı söylenebilir mi? Hayır, söylenemez.  Gelişme düzeylerindeki bu fark azalır mı, çoğalır mı? Kuşkusuz azalır. Aynı seviyeye gelme ilerler mi, geriler mi? Kesinlikle ilerler. Bu aynı seviyeye gelmenin artması, emperyalizm döneminde gelişmenin eşitsizliğinin güçlenmesiyle çelişmez mi? Hayır, çelişmez. Tam tersine, aynı seviyeye gelme, emperyalizm koşullarında gelişmenin eşitsizliği, ancak bu zemin üzerinde artan bir şekilde etkinlik gösterebilir. Ancak bizim muhaliflerimiz gibi (troçkist-zinovyevist Y.K.) emperyalizmin ekonomik özünü kavramayan kişiler, aynı seviyeye gelmeyi, emperyalizm koşullarında gelişmenin eşitsizliği yasasının karşısına çıkabilirler. Tam da geri kalmış ülkeler, gelişmelerini hızlandırdıkları ve seviyelerini ileri ülkelerinkiyle eşitledikleri için –tam da bu yüzden, bir kısım ülkelerin diğerlerine yetişme ve onları geçme mücadelesi şiddetlenmekte, tam da bu yüzden, bazı ülkelerin diğerlerini geçme ve onları pazarlardan uzaklaştırma ve böylece savaşçı çatışmalar için, kapitalizmin dünya cephesinin zayıflaması için, bu cephenin çeşitli kapitalist ülkelerin proleterleri tarafından yarılması için önkoşulları yaratma imkanı doğmaktadır. Kim bu basit sorunu anlamadıysa, tekelci kapitalizmin ekonomik özünden hiçbir şey anlamamış demektir.”[2] (açY.K.)

Stalin’in bu görüşleri eskidi mi? Hayır. Her geçen gün ve ortaya yeni emperyalist ülkelerin çıkmasıyla doğrulanmaktadır. Eski emperyalist ülkelere rağmen yeni gelişen emperyalist ülkelerin olamayacağını, diğerlerin buna izin vermeyeceğini söylemek, Stalin yoldaşın söylemiyle, kapitalizmin ekonomik niteliğini kavramamaktır.

İnceledğimiz bu konuyla yakından ilgili olduğu için, Stalin’in bu konuşmasının devamını, uzun olmasına rağmen “iki şıkkı” buraya alalım:

“ Emperyalizm koşullarında gelişmenin eşit oranda olmaması yasasının temel unsurları nelerdir?

İlk olarak, dünyanın emperyalist gruplar arasında halihazırda paylaşılmış olması, dünyada artık, ‘özgür’,  işgal edilmemiş alanların kalmaması ve yeni pazarlar ve hammadde kaynakları elde edebilmek ve yayılabilmek için başkalarının elinden bu alanları zor yoluyla almanın zorunlu olmasıdır.

İkinci olarak, tekniğin eşi görülmedik gelişmesi ve kapitalist ülkelerin gelişme düzeyinin giderek artan bir şekilde aynı seviyeye gelmesinin, bazı ülkelerin diğerleri tarafından sıçramalı olarak geçilmesi ve güçlü ülkelerin daha az güçlü ama daha hızlı gelişen ülkeler tarafından sıkıştırılmaları, imkanını yaratmış ve bu süreci kolaylaştırmış olmasıdır.”[3] (açY.K.)

Demek ki, emperyalizm koşullarında, bazı ülkelerin öne çıkması, gelişmesi ve yeni pazarlar için paylaşıma katılması, yeni gelişenlerin eski güçlü emperyalist ülkeleri sıkıştırmaları  söz konusu olabiliyormuş. Bu olasılık dahilindeymiş. Bu salt teorik bir belirleme değil, partikte gerçekleşenlerin teorik olarak ortaya konmasıdır. Stalin’in belirttiği bu gelişmeler günümüzde daha sık yaşanmaktadır. Ülkelerin gelişmesi, bazılarının gerilemesi, bazılarının öne çıkması kaba bir gözlemle bile görülebilecek durumdadır. Öte yandan teknolojik gelişmeler, ekonomik verileri saklanmaz kılmıştır. Hangi ülkenin ve hatta tek tek şirketlerin ekonomik ve siyasal gücü bilgisayar ekranlarına tek bir tuşla gelebilmektedir.

Lenin, Avrupa Birleşik Devletleri Şiarı Üzerine makalesinde şunlaru söylüyor:

“Kapitalizmde tek tek ekonomilerin ve tek tek devletlerin ekonomik gelişiminde eşit büyüme imkansızdır. Kapitalimde bozulan dengenin geçici olarak yeniden kurulması için sanayide krizden, politikada savaştan başka araç yoktur”[4]

Son zamanlarda, emperyalistler arası kutuplaşmanın artması çelişmelerin keskinleşmesi ve bu gelişmelerin emperyalist savaş tehlikesini artırması, bilinen ve görülebilen bir gerçek halini almıştır. Bu aynı zamanda yeni emperyalist ülkelerin gelimesi ve paylaşılmış pazarlardan pay istemelerinin bir sonucu ortaya çıkmıştır ve de emperyalistler arası çelişmelerin keskinleşmesini körüklemiştir.

Yeni emperyalist ülkelerin ortaya çıkamayacağını ya da eskiden yarı-sömürge ve hatta sömürge olan bir ülkenin sonradan emperyalist aşamaya gelemeyeceğini ileri sürmek ve bunu da eski emperyalistlerin yeni emperyalist ülkelerin gelişmesine gözyummayacağını ve buna müsade etmeyeceğini ileri sürmek, Stalin’in söylemiyle, kapitalist üretim ilişkileri ve onun ortaya çıkardığı çelişmelerin niteliğini kavramamanın bir sonucu olabilir.

Böylesi bir akıl yürütmeden hareket edersek Çin ve Rusya’nın nasıl “süper” güçleri olduğunu açıklayamayız. Ya da en azından dünyanın en büyük tekelleri içinde önemli bir yere sahip Güney Kore’nin nasıl bu hale geldiğinin teorik açıklaması anlamsızlaşır. Ya da  bir zamanlar “yarı-sömürge, yarı-feodal” bir ülkenin montajcısı Koç Holding’in, dünyanın ilk beşyüz büyük tekeli arasında nasıl yeralabildiğinin açıklaması yapılamaz.

Öbür yandan, emperyalizm tekelleşme ise –ki öyledir- , tekelci şirketlere sahip devletler hangi kategorinin içine sokulacak ya da bu tekelleşmeler “sanal” olarak mı değerlendirilecek! Elbetet somut bir gerçeklik sanal olarak değerlendirilemez ve bu gerçek kabul edilmek zorundadır. En azından kendine marksist diyenlerin, diyalektik materyalist yöntemi ve tarihsel materyalizmi kabul edenlerin bu somut gelişmeleri yok saymaları, marksist söylemleri ile çelişir. Bu saydıklarımızın dışında, yeni emperyalist ülkelerin ortaya çıkabileceği gerçeğinin  ve tekelleşmenin emeryalizm olduğu Leninist kuramının reddidir.

• “Yeni Emperyalist Ülkeleri Oluşumu” Gerçekliği Eleştirileri

MLPD’nin eski genel başkanı ve Revolutionär Weg (Devrimci Yol) Teorik dergisinin sorumlusu olan Stefan Engel’in, “Yeni Emperyalist Ülkeler” broşürü oldukça ilgi çekti. Bu broşür, Ulşuslararası Komünist Hareket (UKH) içinde tartışıldı ve tartışılmaya devam ediyor. Stefan Engel’in adı geçen broşürü en az on dilde yayınlandı. El Yayınları tarafından, önsözünü benim yazdığım, Türkiye’de Türkçe olarak yayınlandı.

UKH içinde bu “yeni emperyalist ülkeler” tezi, daha doğrusu somut gerçekliği, bir çok KP’leri tarafından kabul edilmemekte direnilmeye devam ediyor. Örneğin, Hindistan, Brezilya, Türkiye ve diğer ülke Marksistleri, bu gerçekliği yanaşmamakta direniyorlar dense yeridir.

Hindistan’lı ML ve Maoist partilerin bir çoğu, Hindistan’ın “emperyalist olduğu” belirlemesine karşı çıkarak, Hindistan’ın hala “yarı-sömürge yarı-feodal” ya da “yarı-sömürge” olduğunu ileri sürüyorlar.[5]

Burada, kendi çapında daha derli toplu bir eleştiri olduğu için ve genelde ise diğer eleştirenlerle aynı içerikte olduğundan,  Bolşevik Partizan’ın eleştirilerine kısaca ele alalım. Bir çok devrimci kesimde buna benzer anlayışlar taşıdığı için, eleştirilerin neler olduğuna bakmak yararlı olacaktır.

Bolşevik Partizan (BP), MLPD (Almanya Marksist-Leninist Partisi)’nin çıkardığı “Yeni Emperyalist Ülkelerin Oluşumu”[6] adlı teorik broşürü eleştirmiştir.

BP, yeni emperyalist ülkelerin ortaya çıkmasını hem olanaklı hem de olanaksız görüyor. Bir taraftan “olabilir”, ama öbür yandan “olamaz” diyor. BP’nin yayınladığı “2018’de Dünyadaki Gelişmeleri Belirleyen Ne?”[7] adlı Broşürden alıntılar akataracağım. Bu nedenele sadece sayfa numarası vereceğim.

 “... bir zamanlar emperyalizme bağımlı olan  bir kapitalist ülkenin emperyalist bir güce dönüşmesine götürecek ölçüde gelişebilir. Bu ama zordur. Zordur, çünkü emperyalist güçler kendilerine rakip olarak ortaya çıkacak yeni emperyalist gücün oluşmasını istemez ve bunu ellerindeki tüm imkanlarla engellemeye çalışır” (BP, sf.15)

Burada, kapitalizmin gelişmesi, emperyalistler arası ilişkiler ve kapitalizmin uluslararası bir hal almasını bir emperyalist gücün iradesine indirgiyor. Yani, kapitalistler istemediği için yeni emperyalist ülkeler olmaz demek istiyorlar. Oysa, sorun kapitalizmin gelişmesini ve emperyalizmin ortaya çıkmasını ya da yeni kapitalist tekellerin oluşmasını belirleyen tek tek kapitalistlerin iradesi değil, kapitalist ekonomik işleyiştir. Bu yaklaşık dogmatiktir. Ayrıca bu dogmatik ve mekanik anlayış yukarıda alıntıladığımız  Stalin’in anlayışına da ters düşmektedir. Stalin, yeni emperyalist ülkelerin ortaya çıkmasını emperyalistler arası çelişme ve kapitalist ekonominin dengesiz gelişmesine bağlar. BP, bu anlayışı reddettiği gibi, Stalin’in Troçkist-Zinovyevist anlayışı eleştirdiğinden ise hiç söz etmiyor. Stalin’i görmezden gelmeyi yeğliyor.

“Kapitalizm, en hızlı sömürgelerde ve denizaşırı ülkelerde büyümektedir. Bizzat bu ülkelerde yeni emperyalist güçler (Japonya) doğmaktadır.” (Lenin)

Lenin’den aktardığı bu alıntının arkasından BP, şöyle diyor:

“Fakat diğer yandan eğer bu ülkelere sermaye ihracı çok kapsamlı ise, ülkenin ekonomik potansiyeli yüksek ise, bağımsızlaşma isteğine sahip ise ve bu yönde hareket eden bir milli burjuvazi varsa bu mümkündür” (BP, sf. 15)

BP’nın bu yorumuna; Lenin’in gözünün içine baka baka sorunun özünü çarpıtmak denir. “Yeni emperyalist ülkeler tezine karşı çıkan bir çok yaklaşım da aynı BP’nin ki gibi. Yani, BP, dogmatik yaklaşımda tek değil.

Aşağıya Stefan Engel’den bir alıntı alalım:

“Uluslararası üretimin yeni-sömürge ve bağımlı ülkelerde yeniden örgütlenmesinin özü özelleştirmelerde ve kamu iktisadi teşebbüslerin uluslararası tekellere satılmasında ortaya çıkmaktadır. Bu toptan satışların boyutu, kendini doğrudan yabancı yatırımların muazzam rakamlarla artışında gösteriyor. Uluslararası tekellerin bu ülkelere yaptığı yatırımlar, 1980’de 115 milyar ABD Dolar düzeyindeyken, 2000 yılına kadar 1206 milyar Dolara, yani on katından fazlasına ulaşmıştır.”[8]

Burada da görüldüğü gibi, emperyalist-kapitalist ülkelerin sermaye aktarımları muzzam bir boyuta ulaşmıştır. Bu sermaye akışı bugün daha büyük (2015 yılında 1.920, 2016 yılında 1.870, 2017 yılında ise 1.430[9] milyar ABD dolar)[10] meblalara ulaşmıştır. Emperyalistler, istesede istemesede sermayelerini dış ülkelere aktarmak zorundadır. Lenin, de belirttiği gibi, bu bir “niyet” sorunu değil, kapitalist ekonominin karakteri gereğidir.

Lenin, emperyalizm kitabında yeni emperyalist ülkelerin ortaya çıkabileceğini söyler ve geç gelişen Almanya ve Japonya örneklerini verir. Bunu kapitalizmin dengesiz gelişmesine bağlar. “Bağımsızlaşma isteğine sahip milli burjuvazi”nin varlığına bağlamaz.

Bir ülkenin emperyalist olmasını “milli burjuvazi”ye bağlamak, kapitalizmin karakteristiğini de anlamamak demektir. Kapitalizmin özünde rekabet vardır. Mal üretimin paylaşımı kapitalistin iradesi sonucu değil, kapitalist sistemin işleyişin doğası gereğidir. Bu da onu, yeni pazarlar bulma ve egemenlik alanlarını genişletme yoluna sokar. Bunun için savaşta çıkarır.

Emperyalistleşmenin burjuvazinin milli ya da bağımsızlığı savunmasıyla da hiç bir ilgisi yoktur. En küçük kapitalist şirket sahibi bile büyümek ve dünyaya tek başına egemen olma isteği ile yanıp tutuşur. Sermayesinin oranı kadarda bunu yapar.  Bugün, yarı-sömürge ya da bağımlı ülke burjuvazisi de büyümek, diğer emperyalist tekeller ile aynı seviyeye ve hatta onları geçme arzusu ile hareket eder ve de bu eğilimi güçlü bir şekilde taşır. Bu istek, kapitalizmin karakteri ile ilgilidir. Bütün sermaye sahipleri, hiç kimseye bağımlı olmadan, ama diğerlerini kendine bağlama eğilimi ile hareket eder.

“Kapitalistler dünyayı belirli bir kötü niyetten ötürü değil, ulaşılmış bulunan temerküz derecesi, onları kar sağlamak için bu yola girmek zorunda bıraktığından paylaşmaktadırlar. Ve dünyayı ‘sermayeleri ile orantılı olarak’, ‘herbirinin  gücüne göre’ paylaşmaktadırlar, çünkü mal üretimi ve kapitalizm düzeninde başka paylaşma yöntemi olamaz.”[11]

Koç Holding, Ford Otomobil tekeli ile ilişkiye geçtiğinde ve onun ajentalığını yaptığında, bu onun için –sermayesini büyütma anlamında- büyük bir başarıydı. Bu aynı zamanda Koç’un sermaye olarak bağımsızlaşma hareketidir. Ve bu tür sermaye sahiplerin bağımsızlığı, sermayelerinden bağımsız olamaz. Sermayeleri oranında bağımsızdırlar. Buradaki “bağımsızlık”, sermayelerin birbiriyle ilişkisizliği anlaşılmamalı. Tersine birbiriyle sıkı ilşkileri olmak zorundadır.

Koç sermayesi büydükçe salt Ford’a bağlı kalmak istemedi ve sermayesinin gücü oranında ilişkilerini geliştirdi ve başka tekellerle de ilişkiye geçerek kendisi büyük bir tekel haline geldi. Ford tekeli gibi kendisi de dış ülkelerde fabrika açtı ve sermaye yatırımında bulundu. BP’nin anlayışından hareket edersek, Ford Koç’u büyütmemesi gerekiyordu. Ya da ABD gibi dünyanın en büyük emperyalist ülkesi, Çin tekellerini büyütmemek için yılda Çin’den 436[12] milyar ABD dolarını aşan ithalatı önlemesi gerekiyordu, ki, ihracatı çeşitli zorlamalarla azaltmaya, çalışmasına –ticaret savaşları adı verilen vergilendirmeler vb. gibi.-  karşın başaramamaktadır. Ya da ABD’nın Latin Amerika ile bağlarını kuran güney sınır komşusu, -BP’nin “uyduruk emperyalist ülke” dediği- Meksika’dan[13] da ihracatı durdurması gerekiyordu. Kapitalistlerin sermayeden bağımsız hareket etme özgürlüğü olabilseydi belki BP’nin dediği olurdu. Ancak, sermaye niyet-miyet takmaz, kendi ekonomi-politikasını egemen kılar. Yoluna çıkanı ezer, savaş çıkarır. Onun karşısına ancak ondan büyük bir güçle çıkıldığında durdurulur ya da egemenliğine ebediyen son verilir.

Bir emperyalist ülke kendine rakip çıkarmak istemiyorsa, başta ABD bunu yapmazdı. II. Emperyalist paylaşım savaşı sonrası, başta Almanya ve Japonya olmak üzere bir çok ülkeyi, yeniden dirilmeleri için yoğun bir sermaye akıttı. Ve bugün o ülkeler ABD’nin karşısına -büyük rakip birer güçler olarak- dikilmiş durumdadır. ABD bu sermaye aktarımını, insani yardım amaçlı değil, kendi sermayesini güçlendirmek, egemenlik alanlarını genişletmek, derinleştirmek ve sermaye birikimini büyütmek için yaptı ve yapmaktadır. O süreçte yapılan “Marshall yardımı”ının amacı da ABD sermayesinin egemenliğini artırmak amaçlıydı.

Kısacası, “rakip yaratmaz” anlayışına hangi yönden bakılırsa bakılsın, emperyalist gelişme yasalarını inkar eden bir yaklaşımdır. Emperyalistler, emperyalist pazarı geliştirmek ve genişletmek için sermaye sürümüne devam etmek zorundadır.

BP’nın, bu anlayışını yıllardır, “emperyalizm feodalizmi tasfiye etmez ve kapitalizmi geliştirmez” diyenlerin anlayışıyla çakışıyor. Ama, emperyalist ülkeler daha geri ülkelere sermaye ihracı ederek orada kapitalizmin gelişmesine hizmet ettikleri gibi, varsa feodalizmin çözülmesine ve de tasfiyesine de hizmet ediyorlar.

“İhraç edilmiş sermaye –der Lenin-, ihraç edildiği ülkelerde, kapitalizmin gelişmesini etkiler, hızlandırır. Böylece, sermaye ihracı, ihracatçı ülkelerdeki gelişmeyi bir parça durdurma eğilimi taşısa da, bunun, bütün dünyadaki kapitalizmi derinlemesine ve genişlemesine geliştirmek pahasına olduğunu unutmamalı.”[14]

Bir çok küçük burjuva oportünizmi, Lenin’in bu alıntısını, içeriği dışında kullanmayı bir marifet saymaktadırlar. Oysa, Lenin’in buradaki anlatımı nettir. İhraç edilmiş sermayenin bütün ülkelerdeki kapitalizmi derinlemesine ve genişlemesine geliştirmek pahasına yapıldığının altını özellikle çizer.

“Milli burjuvazi varsa” anlayışı, emperyalizmin karakteristiğini de “bağımsız”lığa bağlayan oportünist bir yaklaşımdır. Lenin’in söylemiyle; küçük burjuvazinin emperyalizme bakış açısı ve milli burjuvazi ile özdeşleştirme “emperyalist ideolojisi”dir. BP, “yeni emperyalist ülkeler” tezine karşı çıkma adına, dogmatizmde kararlı bir şekilde direnmekten vazgeçmemiş. Somut olgulardan hareket etmek yerine, onu dogmatik “ilkeler”in içine sokarak teori oluşturmaya çalışınca, oportünizmin teorik bataklığına düşmek küçük burjuva teroisyenleri için bir “kader” olup çıkıyor.

Günye Kore, 1950’lerin başından beri ABD emperyalistlerinin himayesi altındadır. Bu ülke bugün bir çok uluslararası emperyalist tekele sahiptir. “Bağımsız” ya da “ G. Kore milli burjuvazisi mi” G. Kore’yi ülkeyi bu hale getirdi? Elbette değil. Elbete G. Kore tekelleri dünyaya egemen olmak istiyor. Ve G. Kore’nin Samsung (Samsung Group bağlı) tekeli ABD’nin Apple tekeli ile uluslararası alanda kapışıyor. ABD kendi egemenliği altında olan G. Kore’de kendine karşı bir tekel yaratmaması gerekiyordu, BP’nin mantığına göre. Ama Samsung Electronics tekeli bugün var. Kapitalist sistem kişilerin iradesine göre yürüseydi BP haklı olurdu. Ama, kapitalistin iradesi sermayenin elinde. Bu nedenle, bu eleştiri emperyalizm gerçekliğiyle uyuşmuyor. Ayrıca, Apple ait bir çok elektronik parçalar Samsung tarafından üretiliyor.[15]

Ama, BP, öbür yandan Maoistleri de taş atmaktan geri durmamış. Yukarıdaki “mümkündür” ile biten alıntının hemen devamında;

“Bu yüzden kimi maoist grubun, emperyalizme bağımlı bir ülkenin hiç bir zaman emperyalist bir güce dönüşemeyeceği iddiası yanlıştır.” (BP, sf. 15)

Böyle söyleyen kim olursa olsun elbette somut gerçeklerle uyuşmamaktadır. Lakin, BP’nin de “maoist grup”lar dediği gruplardan farklı düşündüğü ne? Eleştirdiği gruplarla aynı düşünceyi paylaşmasına karşılık, “farklı” düşünyormuş izlenimi vermeyi denemesi neden ki?

“Çin’i, Meksika, Endonezya, Güney Kore, Güney Afrika, Birleşik Arap Emirlikleri vs. gibi devletlerle uyduruk ‘yeni emperyalist devletler‘ kategorisi içinde birlikte anmak, Çin’in gerçek gelişmesinden bi haber olmak anlamına gelir.” (BP, sf. 5)

Her ülkenin emperyalist aşamaya gelmesi elbete farklılıklar içerir. İngiltere ve Almanya’nın farklı süreçler izlediği ya da Japonya ile ABD’nin aynı olmadığı gibi. Diğer emperyalist ülkelerinde o aşamaya gelmesinde benzer yanlar olduğu gibi farklılıklarda içerir. Ve hiç kimse de Çin ile bir Birleşik Arap Emirlikleri’ni sermaye ve egemenlik anlamında aynı kefeye koymaz. Nasıl ki ABD ile bir İsviçre’nin (en asgarisinden, askeri ve sermaye büyüklüğü bakımından) aynı kefeye konamayacağı gibi... Ama bunların karakteri ortak. Tekelci burjuvazinin yönetimi altındaki Emperyalist ülkelerdir. BP, burada demogojiye kaçmış. Eleştirdiği broşürde böyle bir yaklaşım olmadığı gibi dünyanın en büyük ve en saldırgan emperyalist ülkesi olarak ABD[16] görülür. İkinci Çin gelir vs..

Buraya, BP’nin “uyduruk emperyalist” listesi içine soktuğu G. Kore’nin ithalat ve ihracatını buraya alalım. Birinci rakam G. Kore’nin (2017 yılı için) ihracatını, ikinci rakam ise aynı yıl için ithalatını ABD doları cinsinden gösteriyor: Çin (149 – 98,1 milyar), ABD (69,4 – 48,7 milyar), Japonya (26,9 – 54,2 milyar)[17]...

Emperyalist ülkelere emperyalist demek, küçük emperyalist ülkeleri öne çıkarıp büyüklerin üstünü küllemeyi içermez. İsviçre’nin tekeli NESTLE’nin Afrika’da yaptıklarını teşhir etmek, dünya devi WALMART’ın üstünü küllemeyi getirmediği gibi. Açık bir demogoji yapıldığı açık. Küçük burjuva demogojik yaklaşımlarla doğru analiz yapılabilseydi, kapitalizm çoktan yıkılırdı.

“MLPD toptancı bir biçimde BRICS ve MIST ülkeleri yanında İran, Arjantin, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar’ı ‘yeniemperyalist ülkeler’ olarak adlandırıyor. Biz, bu ülkeleri tek tek derinlemesine analiz etmedik, bu aslında söz konusu ülkelerin marksist leninist güçlerinin işi.” (BP, sf. 15)

İddia sahiplerinin eğer bir analizleri yoksa, analiz ve sentez yapmak için kendilerini ehil görmüyorlarsa ve değerlendirmeleri her ülkenin marksist-leninistlerine bırakıyorlarsa, bu eleştiriler niye? Kendi söyledikleriniyle tutarlı olmak için BP teroisyenlerine bu durumda susmak düşerdi. Bilmiyorsanız susacaksınız ve bilenleri ise eleştirme hakkınız yoktur. Tutarlılık budur.

Oysa, herkes analizler yapabilir, çözümlemelerde bulunabilir. Aynı Lenin’in Almanya ve Japonya için bulunduğu gibi. Lenin, Japon ve Alman Marksistlerin kendi ülkeleri için belirlemelerine bakmadan ve hatta Kautsky’de eleştirerek analiz ve yorumlar yapma yetkisini kendinde bulmuş. Bu yanlış değil, olması gereken bir şey. Alçak gönüllü gözükmeye çaba harcamış olan BP, yüksek perdeden S. Engel'in teorisine “uyduruk” demeyi kendinde hak bulmuş.

BP, aynı broşüründe ülkelerin farklı “niteliklerinin unutulduğunu” da yazıyor. (BP, sf.4).  Farklı nitelik dediği ne acaba? Ekonomik ve askeri güçleri mi? Bu nitelik değil, görecelidir. Nitelik fark, birisinin emperyalist olmaması diğerinin de emperyalist olması olabilir. Emperyalist ülkeler arasında nitel değil, ama göreceli farklar vardır. İsviçre ile ABD arasında nitel değil ekonomik-askeri ve pazarlara egemen olma arasında ya da paylaşımdan pay alma arasında fark vardır. Elbette ikiside emperyalist ülkelerdir. Nasıl ki, kapitalist ülkeler arasında nitel değil göreceli farklar olduğu gibi, emperyalist ülkeler arasında da nitel değil, göreceli farklar vardır.

BP, eleştirdiği broşürde geçen “süper tekeller” kavramını da eleştiriyor. Ama Lenin’i eleştirdiğinin görmezden gelerek. Çünkü aynı kavramı Lenin’de kullanıyor.

“Birincisi: ‘Süper Tekel kavramı marksist kavram değildir.” (BP, sf. 23)

BP, bu kavramın Marksist olmadığını söylemesine karşılık Leninist bir kavramdır diye karşılık verelim. Lenin, ünlü Emperyalizm kitabının, “Dünyanın Kapitalist Gruplar Arasında Paylaşılması” bölümünde, özellikle elektrik sanayinde “süper tekellerin” nasıl oluştuğunu istatistiki verilerle açıklar.

“Bu süper-tekelin nasıl oluştuğunu görelim.” [18]

Kendini ML olarak adlandıran BP, yukarıda alıntı olarak aldığımız Lenin ve Stalin’in açıklamalarını görmezden gelmeyi en doğru yol bulmuş. Ki, bu da küçük burjuvazinin işine gelen yerde ML işine gelmeyen yerde ise onu pas geçme taktiği olarak öne çıkıyor. Oysa, aynı alıntıları okuyorlar, ama görmezden geliyorlar. Çünkü kendilerini doğrulamıyor, yanlışlıyor. BP’nin “yeni emperyalist ülkeler” konusundaki anlayışı, Stalin’in eleştirdiği zinovyevist-troçkist anlayışla aynı. Bu bağlamda Stalin eleştirileri BP içinde geçerli.

“Süper”, “büyük” , “dev” vb. gibi sıfatların, tekellerin ya da ülkelerin ekonomik gücüyle ilgili olarak kullanılması yanlış değil, onların diğer ülke ve tekeller karşısındaki durumunu vurgulamak için kullanılabilir.  Ayrıca, Lenin’in bir çok yerde, “süper tekeller” ve “dev tröstler”[19] dediğide bilinir. “Süper”, “dev” vb. gibi sıfatlamalara gidilmesi, diğer emperyalist tekelleri ne küçümseme ne de yoksayma ya da “dev” diye adlandırılanları nitelik olarak daha küçüklerden farklı görme anlayışından kaynaklanmaz.

Buraya Marx’ın bir sözünü aklmakta yarar var:

“Preseus, avladığı devler kendisini görmesin diye sihirli bir başlık giyerdi. Biz ise devlerin varlığını görmemek için, sihirli bir başlığı gözlerimize ve kulaklarımıza kadar indiriyoruz.” (Karl Marx, 1997a)

Burada da görüldüğü gibi bazı “marksistlerimiz” gözlerini ve kulaklarını sıkı sıkıya kapatarak, kapitalist gelişmenin diyalektiğini açıklama yerine pozitivcilik oyunu oynamayı yeğliyorlar.

Küçük burjuva dogmatik düşünce tarzının en büyük özelliği; gelişmelere gözünü kapaması ve başta ne biliyorsa onun asla değişmeyeceğine, değişmez bir ilke olduğuna kendini inandırmış olmasıdır. Yani, ilkeleri koşullardan çıkarma yerine, verili koşulları ilkelere uydurma... Böylesi bir yöntem somut koşullarla uyuşmadığı için, dogmatizm gelişmelere karşı kör ve sağırdır. Bu nedenle de diyalektik materyalizm ile çatışırlar ve onun karşısında yer alırlar.

[1]              Lenin, Emperyalizm, sf. 43

[2]              Stalin, Eserler, C.9, sf. 91, İnter Yayınları

[3]              Stalin, Eserler 9, sf. 92,

[4] Lenin, Seçme Eserler,  sf. 151, C. 5, İnter Yayınları

[5] 28-29 Ekim 2017’de Almanya’nın Bottrop kentinde yapılan, ICOR tarafından düzenlenen “Ekim Devrimi’nin 100. Yılı Uluslararası Konferansı’nda, yaptığım konuşmada “yeni emepryalist ülkeler” tezini savunmuş ve Hindistanlı yoldaşların anlayışını eleştirmiştim. Bu Konferansa 1050 delege katılmıştı.

[6]              Stefan Engel’in adı geçen Broşürü, Türkiye’de  El Yayınları tarafından Türkçe  kitap olarak basılmıştır.

[7]              Bolşevik Partizan sayı. 180, Temmuz 2018, “2018’de Dünyadaki Gelişmeleri Belirleyen Ne?” Ayrıca, bu broşür El Yayınları tarafından Türkiye’de kitap olarak basılıp yayınlandı. Ben Türkçe Broşür’ü esas aldım.

[8]Stefan Engel, “Küreselleşme” Tanrıların Günbatımı, sf. 391-392, Umut Yayımcılık, 2011 İstanbul.

[9] 2015 yılında doruğunda olan “Doğrudan Sermaye Yatırımları”nın, 2016 yılından  itibaren”ndaki düşüşe geçmesi, emperyalist yeni ekonomik krizinde habercisidir.

[10] Yased (Uluslararası Yatırımcılar Derneği-UNCTAD 2018)

[11] Lenin,  Empeyalizm, sf. 98, Sosyalist Yayınlar

[12]             Çin ABD’den 122 milyar (2016 için)  ABD doları kadar ithalat yapıyor. Çin-ABD ticari ilişkilerinde ABD yaklaşık 300 milyar ABD doları açık veriyor.

[13]             Dünyanın 9. Büyük ekonomisine sahip Meksika, ABD’ye 307 milyar (2017  için) ABD doları ihracat yapıyor, ABD’den ithalatı ise; 181 milyar (2017) ABD doları kadar. ABD-Meksika ikili ticaretinde 116 milyar ABD doları açık veren “uyduruk” Meksika, değil, “büyük” ABD. Kaynak: The Observatory of Economic Complexity: OEC

[14]             Lenin, Emperyalizm, sf. 72, Sol Yayınları, 12. Baskı 2009 (açYK)

[15]             Bkz. Wikipedia/Vikipedi

[16]             “ABD hala tek emperyalist süper güç konumundadır.” Stefan Engel, Yeni Emperyalist Ülkelerin Ortaya Çıkışı Üzerine”, sf.30

[17]             https://atlas.media.mit.edu/tr/profile/country/kor/ OEC

[18]             Lenin, Emperyalizm, sf. 90

[19]             Lenin,  Marksizm ve Revizyonizm, sf.  15, Günce Yayınları

Kapitalist sistem, burjuvazinin sıkça tekrarladığı gibi dünyaya “barış” getirmedi. Ama dünyayı; işçi ve emekçilerin karşı koymalarına karşın, kuşkuya yer bırakmayacak bir şekilde bir uçurumun eşiğine getirmeyi başardığı rahatlıkla söylenebilir.

Kapitalist sistem yeni bir ekonomik kriz beklentisi içine girdi. Bu konuda haksızda değil. Ekonomik göstergeler; borsa düşüşleri, pazar alanların daralması, borçların ulusal ekonomilerin boyutlarını aşması vs. kapitalist ekonomik sistemi yeni bir 2008 belkide daha ağır bir krizle baş başa bırakmak üzeredir. Burjuvazinin bu “kabusu”nu, burjuva ekonomik merkezlerinde yer alan bütün burjuva ekonomistler “acil koduyla” tekrarlayıp duruyorlar.

Bu kriz, elbette salt ekonomik kriz olarak kalmayacaktır ve hızlanan savaş ekonomisinin daha da hızlanmasını beraberinde getirecek ve emperyalist savaş tehlikesini bir gün öncesinden daha bir görünür kılma olasılığı güçlüdür.

15-17 Şubat 2019 tarihleri arasında Almanya’nın Münih kentinde 55.si yapılacak olan Münih Güvenlik Konferansı (MGK) ve öncesinde yayınlanan Münih Güvenlik Konferansı Raporu’da[1], yeni bir “savaş tehlikesi” olasılığının güçlendiğinin vurgulamak zorunda kalmıştır.

Bütün emperyalist tekeller ve onların hükümet temsilcileri, 2. Dünya savaşı öngününde olduğu gibi, bugünde “yeni bir savaş” tehlikesinin hızla olgunlaştığını açıktan dillendirmekten çekinmiyorlar ve hazırlıklarını buna göre yapıyorlar. Bunun açık anlamı; birbirini savaşla tehdit eder duruma gelmişlerdir.

Bu Konferans’ta, işçi sınıfı ve emekçilerin yaşam seviyelerinin yükseltilmesi ve doğanın tahribatının önlenmesi gündeme gelmeyecek, tersine, emperyalist tekellerin temsilcilerin pazarlık konusu yapacakları konu; işçilerin üzeindeki baskı ve sömürünün arttırılması ve doğanın tahribatının derinleşmesi yer alacaktır. Ve ayrıca gerçekler manipüle edilerek kamuoyuna sunulacaktır.

MGK’da kozlar yeniden paylaşılacak, oynatılan taşların yerlerinin nereye ve nasıl konacağı sert diplomatik dille sıralanacak. Ve bütün büyük emperyalist güçler, nereden ve kimden ne koparacaklarının hesabını yapacaklar. Ancak, buradan ne “barış”, ne “yumuşama” ne de halkların ve işçi sınıfının sorunlarını çözecek bir “uzlaşma” çıkmayacağı daha bugünden açık. Geçen yılda bir “uzlaşma” çıkmamış, tersine birbirlerini açıktan tehdit edici bir sonuç çıkmıştı.

Buradan çıkacak sonuç, bugünden belli: Silahlanma yarışı aratcak; egemenlik alanlarını genişletilme istemleri savaş etmenlerinin artıracak. Kutuplaşmalardaki saflaşmalar daha da belirginleşecektir. Bunun yanı sıra emperyalist güçler arasındaki çelişmenin keskinleşmesinde gerileme değil, artış olacaktır.

Emperyalist güçler için, ekonomik sorunların yanında ortada paylaşılması gereken ciddi sorunlar var. Güney Çin Denizi/Güney Asya, Ortadoğu, Afrika, Ukranya, Venezüella, uzaya egemen olma ve uzayıp giden diğer paylaşılacak alanlar...

Emperyalist güçlerin tek bir kutup içinde bileşme olasılığı kendi (kapitalizmin ekonomik) doğasına aykırıdır. Kutuplaşmalar içinde kutuplaşma, dünyayı yeniden paylaşma hırsları daha da artarak, konferans salanundan ayrılacaklardır. Burada her büyük emperyalist güç açısından denenecek olan; kendi kutuplarını güçlendirme, safları netleştirme (askeri ve ekonomik güç oranıyla doğrudan bağlantılı olarak) mücadelesi olacaktır.

ABD-Kanada-İngiltere-Japonya,  AB, ÇİN-Rusya temelindeki büyük emperyalist kutuplaşmalar, diğer katılımcı bağımlı ülkeleri ya da bölgesel emperyalist ülkeleri yanlarına çekme durumu olacak. Bu kutuplaşma bugüne kadar genel anlamda netleşimiş gözükmektedir. Ve bu emperyalist kutuplar arasındaki çelişmenin çözümü olarak yeni bir emperyalist savaş olarak karşımıza çıkarılmakta ve dayatılmaktadır.

ABD ve elbette İngiliz burjuvazisi İngiltere’y,i AB’den kopardı. AB emperyalizmi bunun bilinciyle hareket ediyor ve ABD’den bağımsız yeni bir AB Ordusu oluşturmaya çalışıyor. Silahlanmalar ise buna göre artıyor. ABD, AB’yi Çin ve Rusya ile korkutarak NATO’nun daha fazla güçlendirilmesi ve bunun maddi yardımın arttırılmasını yeniden dayatacaktır.

 Silahlanma salt emperyalist büyük güçlerle sınırlı değil, Uluslararası Araştırmaları Enstitüsü (IISS) ve SIPRI’nin (Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü) açıklamalarına öge; hemen hemen bütün ülkeler son beş yıl içinde silahlanmalarını yüzde on oranında artırmışlar.

ABD ve Avrupa ülkelerinden  Ortadoğu ülkelerine silah satışı ise 2003-2017[2] arası %109 oranında artmış. Ortadoğu’da savaşların neden eksik olmadığının sorusunun bir cevabı da burada yatmaktadır.

ABD’nin “Orta Menzilli Nükler Kuvvetler Anlaşması”nı tek taraflı olarak feshetmesi ve Rusya’nın aynı şekilde buna karşılık vermesi, dünya halkları için büyük bir tehdit oluşturuyor. Dünyada varolan silahların %74’ü ABD, Rusya, Fransa, Çin ve Almanya’nın elinde bulunuyor.  Adı geçen bu beş ülkeyle beraber Kanada, Japonya, İngiltere’nin 1997-2017 arası silahlanma harcamalarının toplamı 2016 trilyon ABD doları kadar.[3] Barışın en büyük düşmanları da bu ülkelerdir.

İşçi Sınıfının Çözümü

Her yıl olduğu gibi, bu yılda işçiler ve emekçiler MGK’ı, tüm “güvenlik (siz bunu kitlelere saldırı anlayın)  tam da kapısının önünde protesto edeceklerdir. Protestocuların istemleri ile geniş güvenlik önlemleri arkasında dünyayı bir avuç emperyalist burjuvazinin çıkarları için paylaşanların istekleri birbirinin tam zıddıdır.

Burjuvazinin kapitalist-emperyalist sistemi yeni bir savaşı dayatıyor. İşçilerin Sosyalizmi ise; insanın insanla, insanın doğayla barışını istiyor ve öngörüyor. Bütün dünyanın sosyalizme geçtiğinde; ekonomik krizler, savaşlar, tel örgülerle ya da kalın duvarlarla örülmüş duvarlar, sömürü, yoksulluk, insanların ölümü göze alarak göç yollarına düşmesi olmayacaktır.

Son yıllarda kitlelerin kapitalist düzene karşı hoşnutsuzlukları artmasına karşın, bunun reformist taleplerin üzerine çıkması ve devrimci/komünist örgütlü bir güç haline dönüşmesiyle, kapitalizmin krizi devrimci bir kriz haline dönüşebilecektir. 12.02.2019

[1]              Bkz. Münich Securty Report 2019

[2]              SIPRI 2018 Raporu

[3]              Münich Securty Report 2019, sf. 11

Son günlerde faşist Erdoğan’nın ağzından Türk devleti, Rojava Kürt bölgesine askeri saldırı ve işgali daha sık dillendirmeye başladı.

Bir çok yorumcu ve hatta ilerici, demokratlarda, Türk devletinin, Rojava’ya saldırıyı yeniden gündemine almasının adını; “ Mart 2019 yerel seçim” taktiğine bağladılar.

Türk devletinin Kürtleri vurması için seçim mi gerekiyor? Ya da gerçekten her seçim döneminde mi Kürtlere saldırdı, bu eli kanlı barbar devlet. Ya da TC, kurulduğu günden itibaren Kürtlere saldırmamakta mıdır?

Türk sermaye devletinin Afrin’i işgal etmesini de “seçim taktiği” olarak yorumlayanlar hiç de az olmadı. Bugünde aynı şekilde gerçeği yansıtmayan liberal-şovenist argümanlar sıralanmaktadır. Liberal burjuva kesimlerin böyle yorumlamaları normal, onların Türk devletinin bekasına bakışları gereğidir bu. Ama, bu tür yorumları, burjuva liberallerin argümanlarının peşine takılan “ilerici” kesimlerin yapması, Türk devletinin gerçek yüzünün gizlenmesi amaçlı olduğu görülememesindendir.

Türk egemen sınıfları, taktik amaçlı Kürtleri baskı altına almıyor ya da Kürtlerin topraklarını taktik olsun diye işgal etmiyor ya da sömürgeleştirmiyor. Kürdistan’ın işgali, asimilasyonu ve sürekli baskı altında tutulması Türk devletini startejik bir eylemidir. Türk devletinin kuruluş felsefesi budur. İşgalci, sömürgeci bir güç olarak devamlılığını sağlamaktadır.

Türk devletinin gündeminde hiç bir zaman Kürtlerin kendi kaderini özgürce tayin etmesi ilkesi geçici taktik olarak bile yer almamıştır. En başta Kürtlerin asimile edilmesi, asimile edilemeyenler ise silah zoruyla baskı altına alınması ve ezilemesi, ve mümkün olduğunca Kürt illerinin demografik yapısının değiştirilmesi ilkesi esas alınmıştır.

Bugün bu amaç, Suriye’deki gelişmeler nedeniyle Rojava’yı da Kuzey Kürdistan durumuna getirmek amaçlı hareket edilmektedir. Yani, Emperyalistlerin Suriye üzerindeki egemenlik paylaşımına aktif bir şekilde katılmak ve Rojava Kürdistan’ını işagal etmek Türk devletinin gündemine girmiş ve bir daha da çıkmamıştır.

Türk egemen sınıfları bunu önce İŞİD ile denemeye çalışmıştır. İŞİD’i Rojava üzerine saldırtarak oranın düşmesini ve burayı rahatlıkla işgal etmesinin önünü açmak içindi.

Türk devletinin bu taktiği Kobena’dan geri tepince, başka yöntemlere baş vurmaya, ABD ve Rusya arasındaki çekişmeden yararlanma yolunu seçti.

Şimdi de ABD’ye Rojava’nın kontrolünü kendisine bırakılmasının çeşitli taktiklerini denemektedir. Çünkü bu büyük emperyalistlerin rızasını almadan bölgede fazla bir harekat alanı yoktur.

Türk devleti, Rojava’nın bağımsızlaşması ya da özerk bir yapıya kavuşması halinde Kuzey Kürdistan’ı artık kolay kolay işagal altında tutamayacağını bildiği için, Rojava’nın doğmadan boğulmasını istiyor ve bunun için Rusya ve ABD’ye her türlü tavizi vermeye hazırdır. Ve pazarlıkları kızıştırmaya çalışıyor.

Rojava Kürdistanı'nın bağımsız ya da en asgarisinden özerk bir yapıya kavuşmasını istemeyenlerin başında Türk devleti gelmesine karşın, karşı olanların içinde İran ve Suriye devleti de gelmektedir. Bu üçlü ve Irak genel olarak her zaman Kürtlerin ezilmesi konusunda birleşmişlerdir.

Türk devleti işgalci emperyalist bir devlettir. Kıbrıs eski bir örnek olmasına karşın Afrin yeni bir örnek ve her fırsatta Kürdistan'ın tamamını kendi egemenliği altına katmak istiyor. Bugün de Rojava'nın işgalini gündeme getirmesi stratejik egemenlik amaçlıdır. Salt gelip geçici bir “seçim taktiği” olarak görülmesi, Türk devletinin uzun vadeli gerçek niyetini görememek anlamına gelir. Elbette burjuvazi, seçim dönemlerinde “işgalleri” milliyetçiliği ırkçılık düzeyinde kışkırtarak kullanacaktır. İşgalin amacı, salt “seçimleri kazanma taktiği” değildir. Bu tali bir yöndür.

Türk devleti, 7 Haziran 2015 seçimlerinin hemen arkasından “barış süreci” dediği, zaman kazanma taktiğine son verdi. Kürtlerin kazanımlarını önlemek için açıktan askeri saldırıya geçti. Kuzey Kürdistan şehirlerinin yıkılması Rojava'nın (Kobani'nin kurtuluşu) zaferi ile doğrudan bağlantılıdır. Aynı zamanda egemen sınıflar arası çatışmanın bir başka boyuta evirlimesinin de bir sonucuydu. AKP'nin Gülen'le ittifakının bitirilmesi ve Ergenekoncularla ittifaka geçmesiydi. Ancak, bu “ittifak” değişimleri Kürtlere yönelik devlet taktiğinin açıktan saldırıya dönüşmesinin esas nedeni değil, saldırı sürecini hızlandırıcı ve daha yıkıcı bir rol oynadı.

Rusya, ABD yerine Türk devletinin Rojava'da olmasından fazla bir rahatsızlık duymaz. Bu İran içinde böyledir. ABD, Türk devletinin işgaline onay verirse Rusya ve İran salt “dostlar alışverişte görsün” babında kınama mesajı yayınlamakla yetineceklerdir. Bunun anlamı “işgali onaylıyoruz” olacaktır. Aynı, Afrin işgalinde olduğu gibi. Suriye devletinin ise Rusya'nın onayına karşı çıkacak bir durumu söz konusu değil.

ABD'nin Suriye'deki esas sorunu Türkiye ile değil Rusya ve ikinci düzeyde ise İran ile. Bu bağlamda Suriye'nin Kuzeyini bir başka güce bırakmak istemiyor. ABD bu tavrını ileride Türk devleti lehine değiştirebilir de. Onun ilkesi kendi egemenliğini sağlamlaştırma ve çıkarlarını koruma ve geliştirme amaçlıdır. Emperyalistler arası çatışma ve dengeler, izlenen taktikleri de değiştirebilir. ABD için Rojava'da kalmak, bölgedeki egemenliğini (İsrail ve Suudi Arabistan'da dahil) zayıflatmamak için önemli taktiksel bir durum.

Türk devleti işgal ettiği bölgelerden kendi isteği ile çıkmayacaktır. İşgal altındaki halkların mücadelesiyle çıkarılabilir. Kıbrıs bunun en açık örneğidir. Türk devleti işgal ettiği yerlerde “barış gücü” olarak değil, egemenliğini genişletmek amaçlı silah zoruyla işgal ediyor.

Bütün bunlar göz önüne alındığında, Rojava'nın işgal edilmek istenmesi, Türk devleti için bir “seçim taktiği” değil, kalıcı olarak o bölgelerin işgal edilmesi ve egemenlik altına alınması içindir. Bu, emperyalist amaçlı bir hamledir. Kuzey Kürdistan Kürtleri üzerindeki işgalci ve sömürgeci barbarlığın her geçen gün yoğunlaştırılmasının arkasındaki gerçekte budur. Sosyal şovenizm ise bu gerçeğin üzerini örtme telaşı içine girerek “sefil Faust” rolünü oynamaktadırlar.

Kapitalist devlet, sermayesini büyütmekte ve egemenlik alanlarını genişletmekte sınr tanımaz. Kaptalizmin barbarlığı sermayenin büyüme oranıyla doğru orantılı artar. Türk devleti barbarlıkta sınır tanımıyor. O, İsrail ve Suudi Arabistan gibi bölgenin saldırgan ve egemen gücü olmak istiyor. Bağımsız ya da özerk bir Kürdistan'ı ise, bölgedeki emperyal emellerinin önünde engel görüyor. İç siyasal durumu (Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi vb.) ve toplumsal şekillenmeyi kendi emperyal hedeflerine göre dizayn etmeye çalışıyor. 19.12.2018